Lập kế hoạch nghề nghiệp: Đam mê và tính thực tế
Khi dạy ở châu Á, tôi thấy rằng nhiều sinh viên đại học không có bản kế hoạch nghề nghiệp. Một số người đã không đặt các mục đích học tập hay không thể quyết định được phải làm gì với giáo dục của họ. Sinh viên thường bảo tôi: “Chúng em sẽ nghĩ về điều đó sau khi tốt nghiệp.” Điều đó nghĩa là sau khi hoàn thành trường học họ sẽ xin một số việc làm và làm việc cho bất kì ai thuê họ. Tôi hỏi: “Nếu em tốt nghiệp về kĩ nghệ, nhưng chỉ tìm được việc làm trong quảng cáo, em có lấy nó không?” Một sinh viên trả lời: “Dạ, may mà có được việc làm. Thầy không thể có tính chọn lựa được khi có hàng triệu người tốt nghiệp bị thất nghiệp.” Khi tôi hỏi một người tốt nghiệp liệu cô ấy có học bằng cấp chuyên sâu. Cô ấy đáp: “Em không biết. Em phải hỏi bố mẹ em.” Điều đó phản ánh một truyền thống của châu Á nơi sinh viên chọn lĩnh vực học tập dựa trên điều bố mẹ họ muốn thay vì quyết định cho bản thân họ. Tất nhiên bố mẹ muốn điều tốt nhất cho con cái họ nhưng nhiều người không biết đủ về thị trường hiện thời hay không có thời gian để nghiên cứu cơ hội việc làm. Nhiều người vẫn tin rằng bằng cấp càng cao càng tốt hơn cho nên họ khuyến khích con cái họ tiếp tục học trong các bằng cấp chuyên sâu như thạc sĩ và tiến sĩ mà không biết rằng bằng cấp cao hơn giới hạn cơ hội có được việc làm của họ (xem bài blog của tôi về bằng cấp tiến sĩ). Nhiều bố mẹ không biết rằng thế giới đã thay đổi và có nhiều chọn lựa nghề nghiệp tuyệt hảo mà họ thậm chí không nghe nói tới.
Không có bản kế hoạch nghề nghiệp, sinh viên châu Á gặp khó khăn khi chọn giữa điều họ thích và điều họ cần. Mỗi năm, sau khi qua kì thi tuyển vào đại học, nhiều sinh viên đối diện với quyết định khó khăn về chọn lĩnh vực học tập thích hợp. Đôi khi có xung đột giữa điều họ thích và điều bố mẹ họ muốn. Một sinh viên phàn nàn: “Bố mẹ em muốn em học y để là bác sĩ nhưng em ưa thích học nhạc và là nhạc sĩ.” Vấn đề là khi sinh viên không chọn cái gì đó cho đúng, kết quả có thể là thảm hoạ. Vài năm trước, tôi có một sinh viên rất có tài năng trong văn học. Anh ta muốn là nhà văn nhưng bố mẹ anh ta buộc anh ta học Kĩ nghệ phần mềm. Anh ta tranh đấu với xung đột này và đã không học tốt trong lớp vì anh ta phải học cái gì đó mà anh ta không thích. Sau khi tốt nghiệp, anh ta không thể tìm được việc làm mặc dù anh ta có bằng cấp cho nên anh ta phải làm việc trong nhà hàng của bố mẹ anh ta. Tất nhiên, theo điều người ta thích không tạo ra vị trí tốt. Có nhiều người tốt nghiệp bị thất vọng với bằng cấp trong lĩnh vực mà họ chọn nhưng không thể giúp cho họ kiếm sống được.
Trong lập kế hoạch nghề nghiệp, sinh viên học về giữa cân bằng giữa “đam mê” và “tính thực tế”. Sinh viên phải lập kế hoạch nghề nghiệp của họ dựa trên cả hai yếu tố này bằng việc làm quyết định đúng khi họ có thể cân nhắc cả hai yếu tố này ngang nhau. Họ phải biết về bản thân họ, điều họ thích, các điểm mạnh điểm yếu của họ là gì, họ muốn là cái gì, và làm sao đến được đó. Họ phải học cách thám hiểm các nghề nào đó và khu vực làm họ quan tâm. Một khi họ có ý tưởng nào đó về ưa thích nghề nghiệp, họ phải nghiên cứu các kĩ năng và phẩm chất đặc biệt được yêu cầu cho những nghề đó rồi so sánh với điểm mạnh và điểm yếu của họ để nhận diện các tuỳ chọn của họ rồi làm hẹp chọn lựa của họ vào vài tuỳ chọn trên điều phù hợp nhất với họ vào lúc đó. Từ danh sách các tuỳ chọn này, họ phải nghiên cứu thị trường việc làm để nhận diện các cơ hội tương lai khớp với tình huống hiện thời của họ và cân nhắc ưu điểm và nhược điểm của từng tuỳ chọn. Họ nên học giữ cân bằng điều họ thích, và lĩnh vực học tập mà sẽ là tốt nhất cho họ mà khớp với thị trường việc làm và tạo ra bản kế hoạch nghề nghiệp với các mục đích học tập cũng như các kĩ năng mà họ cần có để hoàn thành cuộc hành trình giáo dục của họ.
Nhiều sinh viên thường lẫn lộn “sở thích riêng” và “đam mê”. Theo định nghĩa, sở thích riêng là “việc theo đuổi cái gì đó bên ngoài nghề nghiệp của người ta, đặc biệt để thảnh thơi.” Nhưng đam mê là cái gì đó trở thành một phần của đời bạn, nó lái bạn tới việc đạt tới nó. Một người có thể thích thú âm nhạc như một sở thích riêng nhưng là một nhạc sĩ chuyên nghiệp là khác hoàn toàn. Trong những sinh viên kĩ nghệ phần mềm của tôi, có nhiều người chơi nhạc cụ, một số thậm chí hát rất hay nhưng họ không phải là nhạc sĩ chuyên nghiệp. Họ coi điều đó là “sở thích riêng” để tận hưởng bất kì khi nào họ có thời gian nhưng không kiếm sống bằng điều đó. Sinh viên phải để thời gian để lập kế hoạch nghề nghiệp của họ với hiểu biết rõ ràng này. Bản kế hoạch nghề nghiệp là bản lộ trình hướng dẫn của bạn, điều giúp cho bạn du hành qua cuộc hành trình giáo dục lâu dài của bạn cũng như tương lai của bạn nhưng dọc đường, bạn vẫn có thể tận hưởng sở thích riêng của bạn để làm cho cuộc sống của bạn có nghĩa và đáng hưởng hơn.
English version
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Lời khuyên cho sinh viên
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
