Bức thư từ Nam Kinh
Tuần trước, tôi nhận được một email khác từ một cựu sinh viên vì tôi thường yêu cầu họ chia sẻ kinh nghiệm làm việc của họ với sinh viên hiện thời. Trong email này sinh viên đó đã chia sẻ kinh nghiệm làm việc của anh ta khi anh ta nỗ lực để là người kĩ thuật và người quản lí mà một số trong các bạn có thể thấy thú vị.
Thưa giáo sư kính mến,
Mười năm trước, tôi nghĩ rằng tôi có thể có con đường nghề nghiệp tốt khi tôi trở về Trung Quốc. Là sinh viên tốt nghiệp với bằng trong khoa học máy tính từ một đại học hàng đầu của Mĩ, có người cha là quan chức điều hành của một công ti, và nhiều người thân ở vị trí cao, tôi sẵn sàng để vào cấp quản lí với hi vọng rằng một ngày nào đó, tôi có thể là quan chức điều hành như cha tôi. Tất nhiên, với kết nối gia đình như thế, tôi không gặp vấn đề gì trong kiếm việc làm ở công ty của bố tôi và trong một năm, tôi đã nhanh chóng đươc đề bạt vào vị trí quản lí. Dường như là nghề nghiệp của tôi là ổn trên đường như được lập kế hoạch.
Sau một năm làm việc như người quản lí phần mềm, tôi nhận ra rằng tôi chắc phải mất ít nhất thêm vài năm nữa để leo lên mức tiếp. Tuy nhiên, tôi đã không có đủ kiên nhẫn để chờ đợi lâu vì tôi còn trẻ và tham vọng. Tôi đã bỏ đi để lấy việc làm quản lí cao hơn trong một công ty phần mềm nhỏ với nhiều tiềm năng. Tôi tin rằng một ngày nào đó tôi có thể trở thành "ông Bill Gates" khác, đó là điều người chủ công ty hứa với tôi. Đó đã là công việc gian nan thường yêu cầu tôi làm việc 60 giờ hay hơn một tuần nhưng là thanh niên, tôi không bận tâm.
Khi công ty trải qua khó khăn, người chủ chiếm lấy tiền rồi nộp đơn xin phá sản. Với giấc mơ bị tan tành, tôi không thể trở về nhà được vì tôi đã không nghe lời khuyên của cha tôi ở lại với công ty của ông ấy. Tôi đã chuyển sang thành phố khác và nhận vị trí là người quản lí trong văn phòng CNTT của chính phủ. Việc làm trong chính phủ không thách thức chút nào. Mặc dù tôi có lương tốt (tôi tin rằng ông bác em có cái gì đó để làm với nó) nhưng công nghệ lạc hậu, hệ thống cũ rích, và mọi người "thảnh thơi" thế. Nếu họ không muốn làm cái gì đó hôm nay thì họ làm nó hôm sau, nếu không thì sang tuần sau hay tháng sau. Tất nhiên, họ là những người tốt nhưng việc làm đó không hợp với tôi và sau một năm, tôi bắt đầu đi tìm việc làm khác.
So với Mĩ, công nghiệp phần mềm Trung Quốc vẫn còn non trẻ với nhiều công ty được thành lập và biến mất. Dễ dàng bắt đầu một công ty vì bạn có thể nhận sự giúp đỡ từ chính phủ nhưng bạn không có sản phẩm tốt hay khách hàng nên bạn không kéo dài lâu. Phần lớn các công ty đều nhỏ, quãng năm mươi tới hai trăm người. Một số người viết mã, xây dựng websites, tiến hành kiểm thử cho công ty nước ngoài. Nhiều người tạo ra website để bán các thứ tương tự như “eBay” nhưng không thành công. Phần lớn các công ty không có cấu trúc quản lí tốt mà dựa trên lao động của người lập trình người làm việc rất vất vả, cả ngày và đêm gần như chẳng vì cái gì. Nhiều công ty được thành lập dựa trên hợp đồng với chính phủ nhưng sau khi hợp đồng chấm dứt, công ty cũng chấm dứt luôn. Vì tôi có kết nối gia đình, tôi đã không gặp vấn đề gì về tìm việc làm quản lí. Tôi đã dành ba năm làm việc với bốn công ty cung cấp dịch vụ phần mềm cho các hợp đồng ngắn hạn với chính phủ. Nhưng hợp đồng đến ngày này, đi vài tháng sau rồi bạn phải hỏi bất kì ai bạn biết để kiếm hợp đồng khác.
Đến lúc này đột nhiên tôi nhận ra rằng giáo dục của tôi bị phí hoài. Tri thức và đào tạo của tôi tại CMU chẳng liên quan gì tới nghề nghiệp của tôi cả. Tôi đã dựa vào ảnh hưởng của gia đình tôi chứ không phải dựa vào bản thân tôi. Tôi nhớ điều thầy đã nói trong lớp: “Có tri thức sâu và tạo ra khác biệt trong cuộc sống của bạn và cuộc sống của người khác.” Điều đó làm tổn thương nhiều vì tôi bắt đầu suy nghĩ về cuộc sống của tôi. Trong nhiều năm, tôi đã không làm gì cho bản thân tôi hay cho bất kì ai cho nên tôi quyết định bắt đầu lại toàn bộ. Tôi biết điều tôi muốn làm: “công việc kĩ thuật” chứ không là “công việc quản lí”.
Tôi nhớ tới một cuộc phỏng vấn việc làm ở Nam Kinh nơi người phỏng vấn bảo tôi: Chúng tôi có vị trí quản lí tốt cho ai đó như bạn.
Không, tôi không muốn việc làm quản lí, tôi chỉ muốn viết mã.
Sao anh muốn viết mã khi anh đã có nhiểu năm kinh nghiệm trong quản lí?
Tôi muốn học nhiều hơn về viết mã, tôi đã không viết mã nhiều năm rồi.
Bản lí lịch của anh nói rằng anh biết C, và Java nhưng chúng tôi có nhiều người phát triển có kĩ năng đó rồi. Chúng tôi không thể trả lương cho ai đó như anh chỉ để làm điều đó.
Tôi không bận tâm, cứ trả tôi cái gì cũng được, tôi muốn làm công việc kĩ thuật.
Chúng tôi không thể làm điều đó được, nhưng chúng tôi còn chỗ để mở trong Python, Ruby và Ajax vì chúng tôi không có ai có kĩ năng đó.
Tốt, vậy thuê tôi vào chỗ đó đi, tôi có thể học chúng rất nhanh chóng.
Nhưng anh chưa có kĩ năng đó.
Đừng lo, tôi là kĩ sư phần mềm và tôi có thể học bất kì ngôn ngữ lập trình nào rất nhanh chóng.
Đột nhiên, tôi cảm thấy tự hào về giáo dục của tôi. Cho dù tôi không biết các ngôn ngữ mới này nhưng giáo dục của tôi đã chuẩn bị cho tôi cơ hội đó. Tôi nhớ rằng thầy bao giờ cũng nói với lớp: “Học tập là hoạt động cả đời, đừng bao giờ ngừng học tập, dù bạn già đến đâu. Tâm trí bạn quí giá thế, đừng phí hoài chúng.”
Vào lúc đó, người phỏng vấn không thể ra quyết định được cho nên ông ấy phải đề nghị ông chủ của ông ấy nói chuyện với tôi. Ông chủ của ông ấy là một người lớn tuổi hơn và ông ấy dường như tò mò
Vậy anh không muốn vị trí quản lí cho dù anh đủ tư cách. Anh thấy bản thân anh sẽ ở đâu trong vài năm nữa kể từ giờ?
Câu trả lời của tôi là: “Tôi chỉ muốn trở lại công việc kĩ thuật. Tôi không muốn vị trí quản lí. Tôi đã làm điều đó và tôi không thích nó. Tôi muốn trở lại công việc kĩ thuật vì đó là điều tôi đã được đào tạo. Xin ông thuê tôi đi, tôi có thể học bất kì cái gì ông cần trong vòng năm tuần. Nếu không, ông có thể đuổi tôi.”
Ông già này nghe một cách kiên nhẫn lí do tại sao tôi muốn bắt đầu lại lần nữa. Sau đó, ông ấy thuê tôi là "người phát triển phần mềm".
Tôi tới sớm sáng hôm sau, bắt đầu học Ruby rồi trong một tuần tôi bắt đầu Ajax, rồi Python. Tôi đã phát triển nhiều mã phần mềm trong 6 tháng hơn là đã làm năm năm trước đây. Tôi cảm thấy phấn khởi khi tôi nhìn lại nó với sự ham thích. Nhưng mọi sự bắt đầu thay đổi, ngay sau 6 tháng tôi được yêu cầu quản lí một dự án nhỏ vì người quản lí bị ốm nặng. Tôi chấp nhận và điều bắt đầu là một dự án nhỏ cho một tổ năm người đã tiến hoá thành tổ 20 người. Dự án này thành công tới mức khách hàng muốn bổ sung thêm nhiều chức năng. Đến cuối năm, tôi đã có một dự án lớn nhất mà công ty đã từng có. Tôi rất tự hào về giáo dục của tôi vì nó giúp cho tôi làm cho mọi sự xảy ra. Tôi đã áp dụng mọi thứ tôi đã học ở CMU cho dự án này. Tôi thương lượng lịch biểu với khách hàng, tôi đặt lịch biểu hiện thực với cái vào từ những người phát triển, cái gì đó chưa bao giờ xảy ra ở đây. Tôi tổ chức tổ thành hai nhóm một nhóm quay mặt ra ngoài để làm việc với khách hàng, thu lấy yêu cầu, hiểu nhu cầu doanh nghiệp, xây dựng mối quan hệ và kiểm thử phần mềm tại trạm của khách hàng để chắc rằng mọi sự làm việc tốt. Tổ kia quay mặt vào trong để hội tụ vào kiến trúc, thiết kế với chú ý đặc biệt về chất lượng. Loại cấu trúc này chưa bao giờ tồn tại ở đây cho nên nó đã là kinh nghiệm học tập cho mọi người.
Tôi bắt đầu nhiều lớp đào tạo kĩ thuật cho những người phát triển của tôi để giữ cho kĩ năng của họ được cập nhật và để chắc rằng họ không làm quá sức. Nhiều người phát triển bảo tôi rằng họ thích thú làm việc cho tôi vì tôi không lạm dụng họ, hay lợi dụng họ mà thay vào đó cho họ cơ hội để học nhiều điều hơn. Phần lớn trong tất cả các vấn đề, tôi là người quản lí duy nhất "biết cách mã" ngược với nhiều người chưa bao giờ làm công việc kĩ thuật nào. Họ là "nạn nhân" của hệ thống "kết nối gia đình" những người có được vị trí mà không làm nỗ lực nào, hệ thống mà có thời tôi đã thuộc vào. Bây giờ hơn bao giờ hết, tôi đánh giá cao giáo dục mà tôi đã nhận được, một hệ thống khuyến khích sự tự tin, tri thức và kĩ năng.
Kinh doanh tốt tới mức công ty nhận được nhiều kinh doanh hơn trước đây. Chúng tôi đã phát triển từ năm trăm người thành ba nghìn người chỉ trong hai năm. Trước khi tôi tới, công ty hứa với khách hàng theo lịch biểu, bây giờ chúng tôi hứa về chất lượng. Chưa bao giờ trong đời mình, tôi đánh giá cao giáo dục tại CMU là mọi kinh nghiệm của các giáo sư trong việc phát triển sinh viên với tri thức sâu sắc thế. Tôi đã đi từ người quản lí lên giám đốc và bây giờ tôi là phó chủ tịch của một trong các công ty phần mềm lớn ở Nam Kinh.
Tôi quay trở lại Bắc Kinh một cách chiến thắng vì tôi đã làm cho gia đình tôi tự hào. Mười năm của tôi trong công nghiệp đã dạy cho tôi nhiều điều. Tôi đã phạm nhiều sai lầm nhưng cũng đã học được từ chúng. Tôi hi vọng rằng một ngày nào đó tôi sẽ trở lại CMU để kể cho các sinh viên rằng: “Liên tục học thật nhiều như bạn có thể đi. Dùng tri thức của bạn để tạo ra khác biệt cho cuộc sống của bạn và cuộc sống của người khác.” Nếu sinh viên hỏi tôi về lời khuyên nghề nghiệp thì tôi sẽ bảo họ: “Bắt đầu từ công việc kĩ thuật trước hết, xây dựng nền tảng vững chắc rồi đi lên khi bạn thu được nhiều kinh nghiệm hơn. Có khôn ngoan để biết khác biệt giữa "công việc kĩ thuật" và "công việc quản lí". Vị trí quản lí nên được kiếm lấy, không nên được ban cho.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Lời khuyên cho sinh viên
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
