Khi nhà kinh tế phạm sai lầm
Ngày nay thất nghiệp toàn cầu đã đạt tới mức găng; có lỗ hổng lớn giữa cung và cầu về công nhân có kĩ năng; các nước đã phát triển đang đối diện với dân số già đi điều làm cho tăng trưởng kinh tế chậm hơn; các nước đang phát triển đang cảm thấy tác động của việc giảm xuất khẩu, tăng trưởng chậm, thất nghiệp cao, và số lớn các doanh nghiệp bị phá sản. Nhiều người bắt đầu hỏi tại sao những điều này xảy ra và tại sao nó xảy ra nhanh thế. Tất nhiên, có những lí do và giải thích nhưng có một lí do rất ít người nhắc tới.
Trong nhiều năm, các nhà kinh tế đã mặc nhiên công nhận rằng với toàn cầu hoá, các nước đã phát triển sẽ hội tụ nhiều vào công việc tri thức và chuyển công việc lao động sang các nước đang phát triển; thị trường doanh nghiệp sẽ mở rộng ra toàn cầu thay vì ở địa phương. Dựa trên quan niệm kinh tế này, các nước đang phát triển đã chuẩn bị cho cơ hội này bằng việc xây dựng các cơ xưởng và trung tâm công nghiệp trong việc nhìn trước vào công việc lao động được khoán ngoài sẽ tới nước họ. Trong hai mươi năm, các hoạt động làm khoán ngoài chế tạo đã xảy ra ở Trung Quốc, Malaysia, và Bangladesh v.v. Tuy nhiên có "lỗi bất ngờ" trong lí thuyết kinh tế này: Tiến bộ trong công nghệ đã tạo ra các cơ xưởng hiệu quả cao mới với ít công nhân lao động hơn. Bằng việc dùng những công nghệ mới như tự động hoá và robotics, các cơ xưởng có thể vận hành với hiệu quả khổng lồ và chất lượng cao với ít công nhân lao động hơn nhiều và lợi nhuận cao hơn. Đột nhiên việc khoán ngoài chế tạo số lớn mà đã từng xảy ra trong hai mươi năm qua đảo chiều của nó. Ngày nay chế tạo sản phẩm dùng tự động hoá và robots là rẻ hơn nhiều so với chuyển công việc cho các nước chi phí thấp hơn. Bắt đầu từ năm 2012 nhiều công ty toàn cầu bắt đầu đóng cửa cơ xưởng ở hải ngoại và chuyển chế tạo trở về nhà.
Xu hướng "khoán trong" bất ngờ này đã đẩy nhiều nước đang phát triển vào khủng hoảng kinh tế và những vấn đề điều chỉnh nghiêm trọng. Thất nghiệp cao được thấy trước đã biến thành thất nghiệp trầm trọng. Việc xây dựng ồ ạt các công viên công nghiệp đã biến thành nhiều khu vực với các toà nhà trống rỗng. Đầu tư vào xây dựng các cơ xưởng và trang thiết bị mới đã biến vào chiều sâu cao độ và thành những món nợ xấu cho nhiều ngân hàng v.v. Nhưng khi thị trường khu vực đã biến thành toàn cầu, các công ty toàn cầu lớn đang bành trướng vào thị trường khu vực và cạnh tranh với công ty địa phương. Vì các công ty địa phương không có vốn hay tài sản để bảo vệ bản thân họ, nhiều công ty đóng cửa làm nảy sinh tỉ lệ phá sản sao. Khi các công ty toàn cầu đang thay thế công ty địa phương trong thị trường khu vực, họ cần công nhân nhưng công việc của những người này yêu cầu các kĩ năng khác mà công nhân địa phương không có, cho nên thất nghiệp liên tục dâng lên. Trong nhiều năm, Trung Quốc đã được lợi từ khoán ngoài chế tạo nhưng bây giờ nó đang đối diện với tác động nghiêm trọng của khoán trong với các cơ xưởng bị đóng cửa và công nhân bị thất nghiệp.
Một quan chức chính phủ phàn nàn: “Họ đem công việc cơ xưởng của họ trở về nhà rồi mở cửa hàng và văn phòng để bán sản phẩm ở đây. Chúng tôi có nhiều công nhân lao động thất nghiệp người cần việc làm nhưng họ không có giáo dục và kĩ năng để làm việc trong những văn phòng này. Phần lớn việc làm trả lương cao đều yêu cầu kĩ năng nào đó mà thậm chí không được dạy trong các đại học của chúng tôi. Phần lớn các công ty toàn cầu đang đem công nhân của họ từ châu Âu hay Mĩ tới làm công việc mà đáng phải trao cho người của chúng tôi. Điều này là không công bằng.” Một quan chức điều hành phàn nàn: “Chúng tôi đang làm kinh doanh toàn cầu; công nhân của chúng tôi phải nói tiếng Anh vì họ phải giải quyết với khách hàng, nhà cung cấp nằm ở nhiều nước. Toàn bộ kinh doanh toàn cầu là việc kết nối của nhiều chỗ và nhiều nước qua hệ thông tin phức tạp. Chúng tôi đang thuê những công nhân với ít nhất là giáo dục đại học trong kinh doanh, tài chính, và kế toán và công nghệ thông tin. Chúng tôi KHÔNG cần công nhân lao động vì chúng tôi đã có robots và dây chuyền lắp ráp tự động hoá, nhu cầu này không còn trong chế tạo sản phẩm mà chỉ còn trong tiếp thị, bán sản phẩm của chúng tôi. Đó là lí do tại sao chúng tôi cần kiểu công nhân khác.”
Nhu cầu này là hiển nhiên. Khi tôi ở Trung Quốc hè vừa rồi tôi thấy quảng cáo trong nhiều báo, tạp chí hay in trên tường: “Học tiếng Anh và học công nghệ thông tin (CNTT) thì có được việc làm tốt.” Khẩu hiệu này lan rộng sang các chỗ khác như Malaysia, Indonesia, Bangladesh và châu Phi nữa. Khi thế giới đang thay đổi với công nghệ mới, cấu trúc công ty mới, dịch chuyển mới trong phát triển kinh tế, thị trường mới, và cách làm kinh doanh mới, điều quan trọng là linh hoạt và sẵn sàng cho những cơ hội mới. Với tự động hoá chuyên sâu và robotics, công việc trước bao gồm lao động giá thấp đang trở nên lạc hậu và là thứ của quá khứ. Một số nhà kinh tế đã thừa nhận rằng họ đã không thấy trước tác động của công nghệ trong dự báo của họ. Nhiều người đồng ý rằng họ đã ước lượng thấp công nghệ vì họ không nghĩ rằng nó có thể xảy ra nhanh thế. Một nhà kinh tế nổi tiếng nói với Tạp chí Wall Street Journal: “Mặc dầu chúng tôi hiểu rằng trong thời đại Thông tin, tốc độ là qui tắc nhưng chúng tôi không bao giờ nghĩ rằng nó có thể xảy ra nhanh thế. Chúng tôi đã phạm sai lầm trong dự báo của chúng tôi.”
Trong nhiều năm, các nhà kinh tế đã dự báo về cung và cầu dựa trên lí thuyết kinh tế vĩ mô và kinh tế vi mô nhưng hầu hết không bao giờ khảo cứu tới công nghệ. Dự báo của họ về toàn cầu hoá hội tụ chủ yếu vào làm khoán ngoài, di dời sản xuất ra nước ngoài và lập dây chuyền cung cấp dựa trên chi phí lao động, điều là nền tảng của tư duy thời đại công nghiệp. Điều họ không hiểu là sự thay đổi nhanh của công nghệ thông tin như xử lí của máy tính, Internet băng rộng, công nghệ không dây và di động, robotics, tự động hoá, công nghệ luồng công việc, công nghệ sinh học, công nghệ nano, v.v. điều tạo khả năng cho tư duy mới, cách làm kinh doanh mới, và lực mới mà chưa bao giờ xảy ra trước đây trong lịch sử.
Ngày nay lí thuyết kinh tế dựa trên cung và cầu phải bao hàm một giải pháp như giáo dục và đào tạo nơi sinh viên chấp nhận quá trình học cả đời. Bắt đầu với đào tạo chính thức trong trường, liên tục học trong đào tạo tại chỗ; và giáo dục liên tục ở các điểm khác nhau trong đời người công nhân. Về căn bản, học liên tục là điều thường hằng trong thế giới thay đổi nhanh chóng này.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Lời khuyên cho sinh viên
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
