Công nghệ và việc làm
Theo một báo cáo kinh tế, có vấn đề trọng đại sẽ tác động tới các nước vẫn còn đang vật lộn để phục hồi từ suy thoái. Báo cáo này cảnh báo rằng vài triệu việc làm sẽ vĩnh viễn bị quét sạch trong phần lớn các nước đang phát triển và tình huống này thậm chí sẽ còn tồi tệ hơn là nó có vẻ vậy.
Báo cáo này nói rằng phần lớn các việc làm đã mất đi sẽ không bao giờ quay lại và hàng triệu việc làm mới sẽ bị xoá bỏ vì chúng đang bị thay thế bởi công nghệ. Trong vài năm qua, tiến bộ của công nghệ đã đạt tới điểm phần mềm cho chạy máy tính và máy móc trở nên mạnh hơn và có khả năng làm nhiều nhiệm vụ hiệu quả hơn con người. Việc áp dụng hệ thống tự động hoá đã xuyên thấu vào nhiều chỗ và thay thế người vì các công ty đang vội vàng thiết đặt những hệ thống này để giảm chi phí và tăng lợi nhuận.
Vài năm trước, một người chủ giải thích cho tôi rằng các công ty phần mềm phải để phần mềm của họ lên đĩa cứng và vận chuyển chúng tới khách hàng. Phần lớn đĩa cứng đều được một công ty ở Nhật Bản làm, nơi thuê vài nghìn người; phần mềm được sao vào đĩa bởi một công ty ở Mexico, nơi cũng thuê hàng trăm người. Sản phẩm phần mềm được đóng gói cần vài trăm công nhân để làm điều đó trước khi gửi tới cửa hàng bán lẻ. Công ti vận chuyển và bưu điện thuê nhiều người và tất nhiên, cửa hàng bán lẻ cũng thuê nhiều người. Bây giờ mọi thứ thay đổi vì khách hàng có thể tải xuống phần mềm từ website vào máy tính của họ. Không cần đĩa nữa, không cần sao nữa, không cần đóng gói nữa, không cần vận chuyển nữa, không cần bán lẻ nữa, và tất nhiên không cần nhiều người. Toàn thể quá trình này được tự động hoàn toàn và dễ dàng hơn trong việc tránh thuê người bằng việc tận dụng ưu thế của công nghệ.
Trong suy thoái, phần lớn mọi người hi vọng rằng khi kinh tế cải thiện, mọi sự sẽ trở lại bình thường cho nên họ kiên nhẫn chờ thời tốt hơn khi việc làm quay lại. Thực tại là phần lớn việc làm lao động thủ công đã mất đi sẽ không quay lại như mong đợi. Ngày nay máy robotic và công nghệ thông minh đã thay thế cho con người. Kinh tế toàn cầu đang được định hình lại bởi máy có thể thu thập và phân tích nhiều dữ liệu trong thị trường chứng khoán, tài chính và công nghiệp ngân hàng. Nhiều máy có thể thực hiện công việc hiệu quả hơn trong chế tạo và văn phòng trên khắp thế giới. Với sự phổ biến của các thiết bị như điện thoại thông minh và máy tính bảng, mọi người có thể làm việc ở bất kì đâu thay vì đi tới văn phòng. Với robot mạnh có thể làm hầu hết công việc nặng nhọc thường cần nhiều công nhân, công ty không cần thuê nhiều người như trong quá khứ. Về căn bản, toàn thể thị trường việc làm, từ công nhân lao động chế tạo tới thư kí văn phòng, đang bắt đầu biến mất và điều đó đã xảy ra.
Các nhà kinh tế cảnh báo rằng xu hướng này chỉ mới bắt đầu. Họ dự báo việc mất hàng triệu việc làm nữa từng năm vì công nghệ thậm chí trở nên phức tạp hơn và xuyên thấu vào mọi xã hội. Tất nhiên, một số nghề được lợi do việc bành trướng của công nghệ, như kĩ sư phần mềm và người thiết kế app di động cho điện thoại thông minh và máy tính bảng và những người này đang tận hưởng thị trường việc làm tốt nhất trong năm vì lương của họ vẫn tăng lên. Đồng thời, công nghệ đang xoá bỏ đi nhiều việc làm lao động và đẩy nhiều người ra khỏi công việc và đẩy nhiều nước vào tình huống bất ổn vì không có việc làm để hỗ trợ cho kinh tế thêm nữa.
Trong hơn ba thập kỉ qua, công nghệ đã làm tăng mạnh số việc làm trong chế tạo. Robots và các máy khác được máy tính kiểm soát làm việc nhanh hơn và phạm ít sai lầm hơn con người. Bây giờ, cùng hiệu quả đó đang được áp dụng ở mọi nơi vì giá phần mềm, phần cứng, máy tự động, và robots đang ngày càng trong tầm đảm đương được. Công nghệ bắt đầu xoá bỏ việc làm trong văn phòng, cửa hàng bán lẻ, và doanh nghiệp mà mọi người vẫn thường xử lí mọi ngày. Chẳng hạn, thay vì các thư kí trả lời điện thoại, ngày nay bạn có máy trả lời có thể nhận thông điệp. Trong quá khứ bạn có người trả tiền của ngân hàng để giúp bạn làm giao tác ngân hàng; ngày nay bạn dùng máy trả tiền (ATM) cho các giao tác ngân hàng. Không lâu trước đây mọi người mua các thứ ở cửa hàng, ngày nay họ mua gần như mọi thứ từ cửa hàng trực tuyến dùng máy laptop hay điện thoại thông minh. Điều gì xảy ra cho những người vẫn làm việc trong các việc làm này? Họ không còn có việc làm trừ phi họ học kĩ năng mới và kiếm việc khác.
Ngày nay công nghệ được đủ loại công ty sử dụng. Nó đang thay thế công nhân trong các công ty lớn cũng như các công ty nhỏ, các tập đoàn nổi tiếng cũng như các công ty khởi nghiệp. Nó được dùng ở trường học, bệnh viện, chính phủ, và ngay cả trong quân sự. Nó bành trướng với nhịp nhanh chóng hơn mọi người dự kiến và và cứ ngày càng nhanh hơn mọi năm vì công nghệ vẫn đang thay đổi. Người bị tác động nhiều nhất là công nhân lao động, những người không có giáo dục đại học, những người dùng lao động thủ công của họ để sống, những người làm các nhiệm vụ mà máy có thể làm được. Khi công nghệ trở nên phức tạp hơn, nhiều việc làm sẽ bị thay thế, phần lớn trong các văn phòng chính phủ nơi mọi người thường tin rằng họ được bảo vệ. Điều đó đã xảy ra ở châu Âu như tình huống của Hi Lạp, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha có thể sớm sẽ là ở Italy và Pháp vì chính phủ không thể đảm đương được chi tiêu khi nền kinh tế của họ đang trong suy thoái với thất nghiệp cao.
Một nhà kinh tế nổi tiếng được giải thưởng Nobel viết: “Ngày nay công nghệ đang thay thế công nhân bất kể chính trị, chính sách và luật pháp của họ. Các qui tắc của chính phủ có thể làm chậm việc thải hồi công nhân, nhưng không nước nào có thể cấm được các công ty dùng công nghệ, điều cho phép họ vận hành hiệu quả hơn với ít nhân viên hơn. Cách duy nhất là giáo dục số đông cho người của họ về công nghệ và là một phần của giải pháp thay vì là nạn nhân của vấn đề này.”
Ngày nay nhiều công ty đang bành trướng và trở thành doanh nghiệp toàn cầu mà không còn dưới sự kiểm soát của bất kì nước nào. Nếu một nước đặt ra các qui tắc không thuận lợi, họ chuyển sang nước khác. Bởi vì tiến bộ trong công nghệ, nhiều công ty đang kinh qua lợi nhuận khổng lồ, lớn hơn nhiều so với đã từng được ghi trong lịch sử. Nếu bạn nhìn vào thị trường cổ phiếu và báo cáo tài chính, bạn sẽ thấy nhiều công ty báo lãi nhiều tỉ đô la trong một quí, hay hàng trăm tỉ đô la một năm. (Xin lưu ý rằng đây là lãi, không phải là thu nhập.) Tất cả những công ty này đang mở rộng kinh doanh của họ và thuê nhiều công nhân hơn, một số báo cáo rằng họ muốn thuê vài nghìn người một tháng nhưng không thể tìm đủ công nhân có kĩ năng. Tờ Wall Street Journal báo cáo rằng các công ty công nghệ có công nhiều trong tăng trưởng việc làm trong hai mươi năm qua, thậm chí ở giữa suy thoái.
Tuần trước các nhà kinh tế và quan chức chính phủ đã gặp gỡ để thảo luận tình huống này tại Davos Thuỵ Sĩ. Một số nhà kinh tế cảnh báo rằng chính phủ phải tạo ra chương trình đào tạo lại cho hàng triệu công nhân để học kĩ năng mới thì mới làm cho họ làm việc lần nữa; bằng không thế giới sẽ rơi vào suy thoái sâu hơn nhiều. Tuy nhiên, ít chính phủ có tiền để tiêu vào đào tạo lại cho nên hầu hết ưa thích để cho khu vực tư làm điều đó. Một quan chức chính phủ biện minh rằng thay đổi công nghệ trong ba mươi năm qua đã tạo ra nhiều lời hơn cho khu vực tư nhân và nếu họ cần công nhân kĩ năng cao họ phải đào tạo những người đó. Khu vực tư nhân không đồng ý vì họ tin rằng chính việc làm của chính phủ là cải thiện giáo dục và giảm việc thất nghiệp bằng không sẽ khó cho bất kì chính phủ nào vẫn còn trong quyền lực lâu được. Tranh cãi này vẫn còn đang diễn ra mà không có kết luận nào và có thể họ sẽ tiếp tục tranh cãi trong vài năm nữa. Đồng thời tình huống này đang tồi tệ đi.
Ở châu Âu, tình huống này đang ngày thêm nghiêm trọng. Mọi nước dùng đồng Euro đều đã ở trong suy thoái sâu không thấy kết thúc. Tỉ lệ thất nghiệp hiện thời là kỉ lục 12.6 phần trăm nhưng số những người tốt nghiệp đại học bị thất nghiệp đã đạt tới trên 30%. Không có hành động thích hợp, tương lai của những thanh niên này sẽ rất ảm đạm.
Tình huống ở châu Á bắt đầu suy đồi nhanh chóng. Các nước như Ấn Độ và Trung Quốc đang kinh qua tăng trưởng chậm và thất nghiệp cao. Mô hình lao động rẻ mà họ dựa vào để làm sản phẩm cho xuất khẩu không còn có tác dụng khi nhiều nước bây giờ "khoán trong" và dùng robots rẻ hơn và tốt hơn. Khi xuất khẩu sụt giảm, các công ty bắt đầu áp dụng công nghệ cho qui trình chế tạo của họ. Chẳng hạn, Foxconn, lắp ráp iPhones, iPads tại các xưởng ở Trung Quốc đang lập kế hoạch để thiết đặt một triệu robots trong ba năm để thay thế hầu hết công nhân của nó. (Có thể là nửa triệu công nhân sẽ bị thay thế sớm). Ngay cả Nhật Bản cũng kinh qua việc thất nghiệp lớn và sút giảm trong việc mở ra cho người tốt nghiệp đại học. Các nhà kinh tế cảnh báo rằng những thay đổi này trong những nước chính như Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ sẽ có tác động lớn tới các nước đang phát triển vì phần lớn các nước không thay đổi đủ nhanh khi họ sẽ đối diện với nhiều năm của thất nghiệp cao, bất ổn xã hội, chín trị chia rẽ, và sụt chuẩn sống.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Lời khuyên cho sinh viên
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
