Câu chuyện IBM
Hôm nay - 16/06/2011- IBM được 100 tuổi. Khó mà hình dung được một công ty "rất già" (Trong công nghiệp công nghệ cao, công ty hơn 10 tuổi được coi như là "già") vẫn có sức sống của kẻ khởi nghiệp trẻ trung. Trước khi tôi giải thích tại sao IBM vẫn còn mạnh, chúng ta hãy nhìn vào lịch sử của nó.
Công ty này được thành lập ngày 16/06/1911, khi ba công ty đã làm cân, máy ghi thời gian và máy văn phòng gộp lại để hình thành nên công ty máy tính máy lập bảng máy ghi -Computing Tabulating Recording Company. Về sau nó đổi tên thành công ty máy doanh nghiệp quốc tế - International Business Machines (IBM). Một trong các sản phẩm của nó là máy đọc dữ liệu được đục trên bìa. Những năm 1930, bìa của IBM được dùng để giữ dấu vết của 26 triệu người Mĩ trong chương trình an sinh xã hội. Máy này có ba cấu phần chính: Đầu vào (để đọc bìa), xử lí và lưu giữ dữ liệu, và đầu ra (máy in). Vào thời đó, nó là cỗ máy phức tạp nhất trong công nghiệp.
Trong chiến tranh thế giới 2, khi công nghệ tính toán đã được phát triển để được dùng trong chương trình tên lửa và không gian, IBM lập tức nhảy vào kinh doanh máy tính. Lực then chốt trong IBM là Thomas J. Watson Sr., một người với phong thái quản lí mạnh. Ông ấy đòi hỏi mọi người trong công ty của ông ấy tuân theo chuẩn nghiêm ngặt cho mọi thứ từ quần áo họ mặc (áo sơ mi trắng, quần xanh và cà vạt đỏ) cho tới tính sáng tạo (khẩu hiệu của ông ấy là: "Nghĩ"). Chính Watson, và về sau là con ông ấy, Thomas Watson Jr. đã xây dựng IBM thành công ty máy tính mạnh nhất trên thế giới. Trong chỉ mười năm, máy tính của nó được dùng để tính toán mọi thứ, từ giao tác ngân hàng cho tới phóng vệ tinh không gian. IBM đã đầu tư ngân quĩ và tài nguyên lớn vào nghiên cứu để duy trì việc thống trị trong thị trường. Ngày nay, nhiều cấu phần chúng ta thấy trong công nghệ thông tin đã được phát minh ở IBM: ổ đọc băng giấy, ổ đĩa từ, ổ đĩa cứng, ổ thẻ từ, đĩa mềm, lưu giữ cơ sở dữ liệu, bàn phím, thẻ nhớ, và nhiều ngôn ngữ lập trình.
Đến những năm 1960, IBM đã là công ty công nghệ cao lớn nhất trên thế giới. Máy tính của nó được bán cho gần như mọi nước và lực lượng lao động của nó đạt tới trên nửa triệu người. Vì máy tính IBM được dùng trong nhiều doanh nghiệp và chế tạo, kể cả chính phủ, được làm việc cho IBM là mơ ước của hầu hết các kĩ sư và người phát triển thời đó.
Vào cuối những năm 1970, công nghiệp công nghệ thay đổi lớn với những phát minh mới như bóng bán dẫn, chip bán dẫn và bộ vi xử lí v.v. Những cấu phần điện tử này đã cho phép các nhà nghiệp dư xây dựng máy tính riêng của họ. Tất nhiên, không ai đã bao giờ nghĩ những máy tính tự làm nhỏ bé này có thể cạnh tranh được với máy tính lớn của IBM, ngoại trừ hai sinh viên trẻ có tên là Steve Wozniak và Steve Jobs. Cùng nhau họ đã thành lập một công ty tên là Apple để bán "bộ lắp ráp" cho những người thích dựng máy tính. Doanh nghiệp nhỏ này đã lớn lên thành doanh nghiệp lớn và tạo ra cuộc cách mạng mới: "cách mạng điện tử" và về sau là ngành công nghiệp điện tử, ở một chỗ có tên là "Thung lũng Silicon". Steve Jobs tuyên bố rằng công ty nhỏ của ông ấy sẽ đánh bại công ty lớn (IBM) bởi vì trong thị trường thay đổi nhanh chóng, "nhỏ hơn là nhanh hơn". Trích dẫn nổi tiếng của ông ấy: "Voi lớn không thể nhảy múa được."
Khi máy tính Apple bắt đầu đe doạ tới thị trường mà IBM kiểm soát, "công ty lớn" liền tạo ra một công ty nhỏ khác có tên là Máy tính cá nhân Personal Computer (PC) để "trấn" lên "kẻ cạnh tranh nhỏ bé" này. Trong khi vội vàng thâu tóm lại thị trường, IBM phạm một sai lầm lớn bằng việc cho phép một công ty "vô danh tiểu tốt" có tên Microsoft xây dựng phần mềm kiểm soát hệ điều hành. Vào thời đó, ít người coi phần mềm là yếu tố then chốt, ngoại trừ Bill Gates. Cả IBM và Apple đều là các công ty phần cứng cho nên khi họ cạnh tranh trận chiến phải xảy ra trên vũ đài phần cứng. Tuy nhiên, khi giá của phần cứng giảm xuống, giá PC trở thành đảm đương được, nhiều người mua nó cho nên nhu cầu về ứng dụng phần mềm tăng lên. Xây dựng phần mềm cho PC, mọi công ty đều phải xin cấp phép từ Microsoft để dùng hệ điều hành của nó. Đột nhiên công ty "vô danh tiểu tốt" này tăng trưởng lớn hơn lên, mạnh hơn lên và cuối cùng "trấn" lên cả hai công ty lớn: IBM và Apple. Ai đó đã nhắc rằng Bill Gates dùng một trích dẫn khác: "Khi hai cá đánh nhau, ngư ông hưởng lợi."
Khi PC càng mạnh hơn, càng nhiều công ty dùng nó thay vì máy tính lớn của IBM. Khi số bán máy tính lớn giảm đi, thì giá trị của IBM cũng giảm theo. Cổ phần của nó sụt giảm từ trên năm trăm đô la cho một cổ phiếu xuống dưới một trăm đô la. Nhiều người coi IBM hay "con voi lớn" là quá lớn, quá quan liêu không cạnh tranh được trong thời đại thay đổi nhanh nhưng IBM đã thuê một người ngoài làm CEO năm 1993 để giúp làm thay đổi hoàn toàn.
Louis Gerstner, CEO mới ít có tri thức về công nghệ nhưng có viễn kiến mới cho công ty này. Đầu tiên, ông ấy đập phá nhiều nhóm phần cứng đã không thực hiện tốt và xoá bỏ việc làm. IBM, mà có thời đã có 406,000 nhân viên bỏ đi hơn 150,000 việc làm khi công ty mất gần 16 tỉ đô la trong năm năm. Thay vì tiếp tục xây dựng máy tính lớn, ông ấy chuyển mọi nỗ lực vào cung cấp dịch vụ. Ông ấy nói: "Tương lai của ngành công nghiệp này không phải ở phần cứng, không phải ở phần mềm mà ở trong dịch vụ. Trong thế kỉ tới, mọi thứ sẽ ở trong dịch vụ." Dưới quyền lãnh đạo của ông ấy, IBM cung cấp lưu giữ dữ liệu và hỗ trợ kĩ thuật cho các công ty đã mua máy tính IBM để giữ mọi khách hàng cũ còn được thoả mãn. Khi khủng hoảng kinh tế xảy ra, nhiều công ty không thể đảm đương được việc giữ công nhân CNTT riêng của họ, nhiều công ty trả tiền cho IBM để tiếp quản công việc. IBM giúp họ tìm ra cách cắt giảm chi phí và giải quyết công nghệ mà họ không có tri thức chuyên gia. Qua thời gian, viễn kiến mới đã giúp cho IBM trở thành nhà cung cấp dịch vụ công nghệ lớn nhất thế giới. Như Louis Gerstner đã được trích dẫn sau khi công ty thành công trong tự biến đổi mình: "Kẻ nào dám bảo voi không thể nhảy múa được?"
Ngày nay với quãng $100 tỉ đô là thu nhập hàng năm, IBM được xếp hạng thứ 18 trong 500 công ty toàn cầu hàng đầu. Nó gấp ba lần kích cỡ của Google, hai lần lớn hơn Apple. Giá trị thị trường của nó là trên $200 tỉ đô la còn nhiều hơn cả Google và kẻ thù cũ của nó, Microsoft. Khi mọi người bắt đầu nhận ra rằng "Dịch vụ đang thay thế cho cả phần mềm và phần cứng làm yếu tố then chốt cho tăng trưởng trong thị trường cạnh tranh này," nhiều công ty bắt đầu nhảy vào "Phần mềm như dịch vụ" hay "Tính toán mây" kể cả Google, Apple, Microsoft, Dell, HP, và Oracle nhưng trên đỉnh vẫn là con voi xanh lớn: IBM.
Để kết luận câu chuyện này, tôi muốn chia sẻ với các bạn ý kiến riêng của tôi về tại sao tôi nghĩ IBM "rất già" vẫn có sức sống như kẻ khởi nghiệp trẻ trung. (Vì bài này có thể có ít nhiều quan điểm cá nhân nên tôi xin lỗi các độc giả.)
Ngày nay IBM không dừng lại chỉ ở việc cung cấp dịch vụ. Phân chia của nó tạo ra công nghệ máy tính mới. Công nghệ này sẽ lại tạo ra cuộc cách mạng mới trong công nghệ thông tin. Bằng việc cộng tác với Carnegie Mellon, máy tính mới có tên "Watson" đã đánh bại hai người hàng đầu trong trình diễn trò chơi có tên "Jeopardy" bằng việc trả lời nhiều câu hỏi một cách đúng đắn. Đây là máy tính thông minh nhất, nhanh nhất và phức tạp nhất đã từng được xây dựng. Trong vài năm tới, nó sẽ thay thế nhiều máy tính chúng ta đang dùng ngày nay. Sẽ không có bàn phím, không có chuột mà chỉ dùng ngôn ngữ tự nhiên. Máy tính này đang dùng công nghệ "Trí tuệ nhân tạo" chuyên sâu nhất có tên là "Máy tự học" để học cách tương tác với con người. Với Watson, người dùng có thể yêu cầu máy tính làm những việc nào đó trong ngôn ngữ của họ (ngày nay vẫn còn trong tiếng Anh nhưng máy tính đang học vài ngôn ngữ bây giờ). Máy tính này sẽ phân tích chỉ lệnh của bạn và sẽ trả lời tương ứng. Vì tôi đang tham gia vào công nghệ này như một thành viên tổ của nghiên cứu CMU, tôi sẽ có bài blog khác về Watson.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Doanh nghiệp và khởi nghiệp
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
