Bằng cấp tiến sĩ có là đầu tư tốt không?
Sau khi đăng bài “Giáo dục quá mức” và “Bằng cấp cao nhất” trên blog của tôi, tôi nhận được nhiều emails hỏi về nghề nghiệp của những người theo đuổi bằng tiến sĩ. Tôi không muốn có tranh cãi về liệu người ta nên hay không nên lấy bằng tiến sĩ. Cách nhìn của tôi là bằng cấp cao nhất KHÔNG dành cho mọi người. Một số người sẽ tốt hơn với chỉ bằng cử nhân hay bằng thạc sĩ thay vì theo đuổi bằng tiến sĩ. Tất nhiên, đó là chọn lựa cá nhân tuỳ theo tình huống của họ và nhu cầu thị trường địa phương.
Có niềm tin sai rằng giáo dục cao hơn sẽ dẫn tới nhiều cơ hội hơn. Điều đó là khó cho một số người, đặc biệt những người từ các nước châu Á nơi bằng cấp cao được coi như danh giá, để chấp nhận sự kiện về “giáo dục quá mức” sẽ dần tới điểm giảm thiểu thu hồi. Về căn bản bạn càng có bằng cấp cao hơn, tuỳ chọn của bạn càng giới hạn hơn. Ở Mĩ, làm việc hướng tới bằng tiến sĩ thường mất quãng 8 tới 10 năm, nó chuẩn bị cho người tốt nghiệp một kiểu công việc rất đặc biệt như tiến hành nghiên cứu. Tôi đã thấy nhiều tiến sĩ 30 tuổi gặp khó khăn tìm việc làm hơn là người 21 tuổi có bằng cử nhân. Phần lớn các công ty đang dùng thuật ngữ “quá phẩm” để bác bỏ việc thuê những người có bằng cấp cao.
Có niềm tin sai trong những người tốt nghiệp tiến sĩ rằng họ có thể dễ dàng kiếm được việc làm dạy học ở đại học. Sự kiện là sau khi có được bằng tiến sĩ; họ không thể mong đợi kiếm được việc làm như trợ lí giáo sư hay thậm chí phó giáo sư trừ khi họ làm nghiên cứu phụ hay nghiên cứu sau tiến sĩ (“post-docs”). Phần lớn các việc “Post docs” mất quãng 1 tới 3 năm trong đại học nơi họ nhận lương tối thiểu và không có gì đảm bảo rằng họ sẽ có được việc dạy học. Nhiều người tốt nghiệp tiến sĩ thường chuyển từ vị trí “Post docs” này sang vị trí khác cho tới khi họ được việc làm giáo sư trợ lí hay phó giáo sư. Ngay cả tại những vị trí này, họ vẫn phải chứng tỏ năng lực của họ trong nghiên cứu và xuất bản nhiều bài báo để có được vị trí giáo sư. Lí do là mọi đại học đều có nhiều giáo sư không muốn về hưu cho nên ít có việc mở ra vị trí mới. Khi việc cung cấp công nhân vượt quá nhu cầu, lương của công nhân có xu hướng sụt xuống. Đây là tình huống trong phần lớn các đại học ở Mĩ và châu Âu. Có quá nhiều tiến sĩ được tạo ra mọi năm cho thị trường việc làm hàn lâm, và phần lớn các đại học đầy các vị trí dạy học với các người phụ thêm hay vị trí tạm thời cho tới khi những giáo sư nào đó về hưu.
Từ quan điểm kinh tế, ngày nay người tốt nghiệp bằng cử nhân trong khoa học máy tính có thể làm được $90,000 một năm cho nên trong 10 năm người đó có thể kiếm được $900,000 (giả sử không tăng lương). Nếu người đó tiếp tục học tập hướng tới bằng tiến sĩ thay vì làm việc, người đó KHÔNG thể làm được số tiền đó (mất cơ hội). Vì người đó vẫn phải trả tiền phí cho nhà trường trong 10 năm, về căn bản thay vì làm ra tiền, người đó tiêu tiền. Đến lúc người đó tốt nghiệp với bằng tiến sĩ, nếu người đó có thể kiếm được việc làm dạy ở đại học, người đó có thể kiếm được quãng $120,000 một năm. Tuy nhiên người phát triển phần mềm với 10 năm kinh nghiệm có thể kiếm được $180,000 một năm hay hơn. Dựa trên ví dụ đơn giản này, bằng cấp cao nhất KHÔNG phải là đầu tư tốt vì thu nhập của người có bằng tiến sĩ làm việc toàn thời là ít hơn nhiều so với người có bằng cử nhân với 10 năm kinh nghiệm.
Ngày nay có nhiều người có bằng tiến sĩ mà không thể tìm được việc làm và phần lớn phải làm việc bán thời. Hiệp hội các giáo sư đại học Mĩ báo cáo rằng các thành viên khoa làm việc bán thời đại diện cho hơn một nửa mọi thành viên khoa ở Mĩ. Với nhiều tiến sĩ trên thị trường (và nhiều người nữa đang tới mọi năm), không có lí do gì cho các đại học hay công ty trả lương cao cho họ. Theo thuật ngữ nghiêm ngặt về tiền tệ, giá trị của bằng tiến sĩ không phải là việc đầu tư tốt.
Tác phẩm, tác giả, nguồn
- Tác phẩm: Lời khuyên cho sinh viên
- Nguồn: Blog của giáo sư John Vu, Carnegie Mellon University.
- Wiki hóa: https://kipkis.com
